top of page
Zoeken

Heerlen en de Holocaust

Foto van schrijver: Marcel PutMarcel Put


Vandaag is het precies 80 jaar geleden dat de Sovjet-troepen Auschwitz bevrijdden, het concentratiekamp dat symbool is geworden voor de industriële vernietiging van joden, sinti en roma door de nationaal-socialisten. 27 januari is nu wereldwijd de herdenkingsdag van de holocaust.

 

Met behulp van de informatie uit het boek Vervolgd in Limburg. Joden en Sinti in Nederlands-Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog van Herman van Rens, de Stolpersteine van de Stichting Lodewijk Foijer en het joods monument aan de Heerlense Akerstraat heb ik een overzicht gemaakt, de bronnen vergeleken en met een toelichting op de blogpagina’s van de websites van Ouwe Leem en van de Parkstad Prima Donna’s gezet.

 

Opdat wij niet vergeten!

 

Op 31 augustus (de verjaardag van koningin Wilhelmina) 1945 herdenkt Nederland voor het eerst de doden uit de Tweede Wereldoorlog. Sinds 1946 gebeurt dit op 4 mei. Aanvankelijk geldt dit de militairen en verzetstrijders. Sinds 1966 staan we ook stil bij de ruim 100.000 vermoorde joodse burgers die door de nazi’s uit ons land zijn weggevoerd en vermoord. Vijf jaar later werden er ook kransen gelegd voor de in de kampen omgekomen Sinti, Roma en homoseksuelen.

 

In Heerlen worden de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht op het kerkhof aan de Akerstraat. Aanvankelijk bij het gedenkteken, het grote houten kruis, aan de rand van de begraafplaats. Sinds 1962 is de plaats van handeling de Gedachteniskapel bij de hoofdingang van het kerkhof.

 

Direct na de oorlog is er voor de in de Tweede Wereldoorlog vermoorde joodse Heerlenaren al een plaquette onthuld in de synagoge aan de Stationstraat. Als het gebedshuis in 1985 sluit, verhuist de plaquette naar de joodse begraafplaats aan de Akerstraat. Bij de herdenking in 1998 is een groot monument met de namen van de joodse Heerlenaren onthuld.

 

In 2013 schreef Herman van Rens het boek Vervolgd in Limburg. Joden en Sinti in Nederlands-Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog. Achterin staat een overzicht van alle door de nazi’s vermoorde Limburgse joden. Kort daarvoor ziet in Heerlen de Stichting Lodewijk Foijer het levenslicht. Doel van deze organisatie, genoemd naar een in Sobibor omgekomen joodse Heerlenaar, is de zichtbaarheid van het joods verleden in Heerlen te vergroten en te behouden. Een van de manieren is het leggen van zogenaamde Stolpersteine. In 2016 liggen er in de stoep van de voormalige woonhuizen van alle 72 weggevoerde en vermoorde joodse burgers van Heerlen zulke gedenktekentjes. Vanaf dan is het zaak de aandacht vast te houden d.m.v. lezingen, wandelingen en ‘poetsbeurten’.


Bij het raadplegen van al deze bronnen, heb ik enkele kleine verschillen ontdekt. Zaken die op den duur misschien kunnen worden aangepast.


Met de klok mee, linksboven beginnend: Louis van Leeuwen en Betsy van Leeuwen-Sons (bron: onbekend); Henriëtte van Leeuwen (bron:https://www.joodsmonument.nl/nl/page/133869/henriette-van-leeuwenStolperstein); Frymeta Gerszonowicz (https://www.joodsmonument.nl/nl/page/133835/frymeta-gerszonowicz) Henriëtte Neter; George Bromet en Saarlientje van Buuren (bron voor deze drie: https://map.stolpersteine.app/nl/heerlen/locaties )


1.     Op het monument en ook bij de Stolpersteine ontbreekt de door Herman van Rens genoemde Helene Ferszt-Pinczowska, geboren op 15 augustus 1900 in Wodzis-Law. Zij wordt op 25 augustus 1942 gearresteerd, gaat drie dagen later op transport naar Auschwitz en overlijdt daar op 31 augustus 1942. In Heerlen zou zij op hetzelfde adres gewoond hebben als de familie Gerszonowic-Jakubowicz die op dezelfde dag worden gearresteerd en net als Helene op de laatste dag van augustus 1942 in Auschwitz worden vermoord. Moet haar naam nog aan het Heerlense monument worden toegevoegd en krijgt zij dan ook een Stolperstein?

2.     Zowel Van Rens als de Stichting Lodewijk Foijer hebben het bij de familie Gerszonowic over Gert, geboren op 18 mei 1938. Op het Heerlense monument staat Gertrud, een meisjesnaam. Gezien de latere data van de onderzoeken van Van Rens en de Stichting Lodewijk Foijer lijkt me een correctie van het monument hier waarschijnlijk.

3.     Naftalie (Naphtalie) Ginsberg is volgens het Monument aan de Akerstraat in Orienburg overleden. Volgens Van Rens sterft hij in Auschwitz.

4.     Verder staan Lotte Canter (overleden in 1945, waar is onbekend) en Rosa Weiss (in 1943 overleden te Auschwitz) wel op het monument, maar niet in de lijst in het boek van Van Rens.

5.     De volgende personen ontbreken zowel op het monument als in de lijst van Van Rens, maar hebben wel een Stolperstein.

a.     Henriëtte Neter, Benzenrade 20

b.     George Bromet en Saarlientje van Buren, Gasthuisstraat 37. Van Rens noemt hen wel in zijn boek (blz. 261) als onderduikers in Heerlen, bij Johannes de Graaf. Zijn verhaal is wel anders dan dat op de site van de Lodewijk Foijer Stichting. Aangezien Van Rens zijn bron noemt, lijkt mij zijn weergave de juiste. Bovendien spreekt de Stichting van onderduik in Kerkrade. Dan zouden de Stolpersteine daar moeten liggen.

c.     Arnold Linnewiel  en Sarah Linnewiel-Gans, Oude Kerkstraat 98

d.     Abraham Joseph Künstlinger, baby van Rosa, Stationstraat 12.

6.     De Stolperstein voor Arnold Louis Jacobs ligt bij Pluijmaekerstraat 1, terwijl hij volgens Van Rens op Ruys de Beerenbroucklaan 31 woonde.

7.     Volgens de Stichting Lodewijk Foijer gaat het om 72 vermoorde joodse inwoners van Heerlen. Er liggen echter maar 69 Stolpersteine. Reden daarvoor is dat deze drie joodse burgers maar tijdelijk in Heerlen woonden en elders in het land werden gearresteerd. Alhoewel dat ook gold voor Sylvain Herzdahl heeft hij waarschijnlijk een Stolperstein omdat hij een geboortige Heerlenaar was, vanwege zijn prominente rol als Heerlens middenstander en omdat zijn vrouw de oorlog overleefde.


Marcel J.M. Put







101 weergaven0 opmerkingen

Recente blogposts

Alles weergeven

コメント


  • Instagram
bottom of page